HÜKMÜN AÇIKLANMASININ GERİ BIRAKILMASI

       Hükmün açıklanmasının geri bırakılması kurumu ceza hukuku sistemimize ilk olarak 5395 sayılı Çocuk Koruma Kanunu ile girmiştir. 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun  231’inci maddesine 5560 sayılı Kanun’la eklenen fıkralarla bu durum Ceza Muhakemesi Kanunu’nda düzenlenmiştir.

       Ceza Muhakemesi Kanunu’nun   231/5 ve 14’üncü fıkralarında yapılan değişikliklerle hükmün açıklanmasının geri bırakılması kurumunun uygulama alanı genişletilmiştir. Bu hükme göre sanık hakkında verilen iki yıl hapis veya adli para cezasına ilişkin hükümlerin açıklanmayabileceği belirtilmiştir. Ayrıca aynı kanunla şikayet şartı kaldırılmış ve herhangi bir suç türü veya kanun açısından istisna getirilmemiştir. Sadece Anayasa’nın 174’üncü maddesinde belirtilen inkılap kanunları hakkında uygulanamayacağı belirtilmiştir.

       Ceza Muhakemesi Kanunu  madde 231/5’te hükmün açıklanmasının geri bırakılmasının hukuki niteliği, kurulan hükmün sanık hakkında bir hukuki sonuç doğurmaması şeklinde ifade edilmiştir. Sanık hakkında bir hüküm kurulmuş olmakla beraber, açıklanması geri bırakıldığından, bu hüküm, sanık açısından mahkumiyete ilişkin herhangi bir hukuki sonuç doğurmayacaktır. Dolayısıyla sanık hakkında kesinleşen bir hüküm olmadığından sanık hükümlü olmayacaktır. Sanık hakkında herhangi bir mahkumiyet hükmü verilmemiş gibi sonuç doğuracaktır. Sanık açısından öngörülen tek sonuç ise, sanığın denetim süresine tabi kılınması ve bu denetim süresi içinde, mahkemece belirlenmişse yükümlülüklerine uygun davranması olacaktır. Ayrıca sanık denetim süresi içinde kasten yeni bir suç işlemesi halinde, hüküm açıklanacağından, daha dikkatli olmak ve yeni bir suç işlememek için gerekli gayreti göstermek zorunda kalacaktır. Hükmün açıklanmasının geri bırakılması halinde sanık hakkında kesinleşmiş bir mahkumiyetten bahsedilemeyeceğinden, sanığın daha sonra yeni bir suç işlemesi halinde, açıklanması geri bırakılan mahkumiyet hükmü, tekerrüre esas alınamayacaktır.

       Ceza Muhakemesi Kanunu madde 231/13 gereğince hükmün açıklanması geri bırakılması kararları, bunlara mahsus bir sisteme kaydedilir. Bir soruşturma veya kovuşturma ile bağlantılı olması halinde, Cumhuriyet savcısı, hâkim veya mahkeme tarafından istenmesi halinde, hükmün açıklanmasının geri bırakılması kurumu açısından kullanılabilir. Soruşturma veya kovuşturma ile bağlantılı olmadığı sürece Cumhuriyet savcısı, hâkim veya mahkemenin bu kararları istemesi mümkün değildir. Soruşturma veya kovuşturma ile bağlantılı olsa bile, Cumhuriyet savcısı, hâkim veya mahkeme dışında başka bir kurumun bu kararları istemesi de mümkün değildir. Ayrıca bu durum adli sicilde de görünmez.

       Hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı, yargılamayı sona erdiren bir karar olmadığından hüküm değildir. Bu kararla mahkeme dosyadan el çekmemektedir. Hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararının niteliği, sanık hakkında verilen bir mahkumiyet hükmünün belli şartlarla sanık hakkında herhangi bir hukuki sonuç doğurmamasını ifade eder. Sanık belli süre ile denetime tabi tutulmaktadır.

       Hükmün açıklanmasının geri bırakılmasının şartları

A.      Sanık hakkında hüküm verilmiş olması (2 yıldan aşağı bir ceza)

B.      Suçun uzlaşmaya tabi olması halinde hükmün açıklanmasının geri bırakılması

C.      Sanığın daha önce kasıtlı bir suçtan mahkum olmamış bulunması

D.      Suç nedeniyle uğranılan zararın tamamen giderilmesi

E.       Mahkemece sanığın bir daha suç işlemeyeceği kanaatine varılması   

Hükmün açıklanmasının geri bırakılmasında sanığın hukuki durumu

A.      Sanığın denetim süresine tabi tutulması:  Mahkemece hükmün açıklanmasının geri bırakılması halinde, CMK madde 231/8 gereğince sanık beş yıl süre ile denetim süresine tabi tutulur. Bu husus mahkemenin takdirine bağlı değildir. Mahkemece sanığın denetim süresine tabi tutulması zorunludur.

B.      Sanığın denetimle serbestlik tedbirine tabi tutulması: Sanık hakkında kurulan hükmün açıklanmasının geri bırakılması halinde, mahkemece bir yıldan fazla olmamak üzere belirlenen bir süre ile sanığın denetimli serbestlik tedbirine tabi tutulmasına karar verilebilir. Sanığın denetim süresine tabi kılınmasından farklı olarak, sanığın denetimli serbestlik tedbirine tabi tutulması hususu mahkemenin takdirine bırakılmıştır.

C.      Erteleme ve hapis cezasına çevirme durumu yoktur : Ceza Muhakemesi Kanunu madde 231/7 gereğince, açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilen hükümde, mahkum olunan hapis cezası ertelenemez ve kısa süreli hapis cezası olması halinde seçenek yaptırımlara çevrilemez.

Açıklanması geri bırakılan hüküm şu hallerde açıklanır:

1.       Sanığın denetim süresi içinde yeni suç işlemesi

2.       Sanığın denetimli serbestlik tedbirine uymaması

3.       Mahkemece yeni bir hüküm kurulması

Hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararına karşı kanun yolu:

CMK madde 231/12 gereğince hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararlarına karşı itiraz kanun yoluna başvurulabilir. Verilen cezanın kesin olması halinde de yine itiraz kanun yolu açıktır.

Davanın ortadan kalkması ve düşmesi :

Ceza Muhakemesi Kanunu madde 231/10 gereğince sanığın, kasten yeni bir suç işlememesi ve denetim süresi içinde öngörülen yükümlülüklerine uygun davranması halinde, mahkeme, açıklanması geri bırakılan hükmün ortadan kaldırılarak davanın düşmesine karar verecektir. Bu karar da temyize tabidir.

KAYNAKÇA: 5271 Sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu, www.mevzuat.gov.tr, 17 Aralık 2004

                        Yargıtay Ceza Genel Kurulu -2008/25 karar, Yargıtay 15. Ceza Dairesi-2012/45113 karar