SUÇ VE CEZALAR ŞAHSİ Mİ?

       Ceza hukukunun en önemli ilkelerinden biri suç ve cezanın şahsiliği ilkesidir. Bu kural gereğince, kişi ancak kendisinin işlediği fiiller nedeniyle sorumlu tutulabilir. Bir başkasının işlediği suçtan dolayı kimseye cezai müeyyide uygulanmaz.

       Ceza sorumluluğunun şahsiliği ilkesi, failin kendi fiilinden sorumlu olmasının sonucu olarak bir güvence sağlar. Diğer taraftan “kusursuz ceza olmaz” ilkesi, yani failin işlediği fiilin kendi kusurlu hareketinden kaynaklanması, kişinin özgür iradesiyle meydana getirdiği durumun hukuk düzenince sonuç bağlanmasını sağlayarak bu kişisel güvenceyi sağlamlaştırır.

       Cezalandırmanın temel prensiplerinden olan bu ilke, insanlığın gelişiminin doğal bir sonucudur. Çünkü aksi halde meydana gelecek durum akla ve vicdana uygun değildir.

       Anayasanın “Suç ve cezalara ilişkin esaslar” başlıklı 38. maddesinin 7. fıkrasında yer alan “Ceza sorumluluğu şahsidir” düzenlemesi, Türk Ceza Hukukunda cezaların şahsiliği ilkesinin kabul edildiğini göstermektedir. Ayrıca 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun “Ceza Sorumluluğunun Esasları” başlıklı ikinci kısmında yer alan 20. maddede “Ceza sorumluluğu şahsidir. Kimse başkasının fiilinden dolayı sorumlu tutulamaz.” şeklindeki hükümle de yine aynı durum tekrarlanmaktadır. Bu ilke uluslar arası sözleşmelerde de kabul edilmektedir.

       

Ceza sorumluluğunun şahsiliği ilkesi sonucu, hiç kimse başkasının fiilinden dolayı sorumlu tutulamaz, gözaltına alınamaz, tutuklanamaz, yargılanıp cezalandırılamaz.

       Aile bireylerinden birinin işlediği suçtan dolayı, diğer bireylerden herhangi birisi dahi cezalandırılamaz. Bu konunun maalesef yapılan güvenlik soruşturmalarında tam olarak yerine getirilmediğini görmekteyiz. Demokratik ve çağdaş hukuk devleti olarak bu durumun tam olarak yerine getirilmesi gerekmektedir.

       Eğer bu ilke uygulanamazsa hukuk devletinin en önemli kurallarından birisi olan bu ilke ihlal edilip ‘’kolektif ceza’’ olarak tanımlanan bir ceza türü meydana gelir.  Kolektif kelimesi birden fazla kişiyi veya nesneyi barındıran anlamına gelir. Kolektif cezalandırma ise en basit anlamı ile birden fazla kişiyi cezalandırmaktır.  Örneğin suçlu bireyin yakınlarına da ceza vermek gibi. Bu ceza türü çok eski dönemlerde uygulanmıştır. Eski Roma Devletinde de bunun örneklerine rastlanmıştır. Neredeyse taş devrinde uygulanan bu ceza türü evrensel hukuk sistemine de, vicdana da, normatif hukuk kurallarına da aykırılık teşkil eder. Bu nedenle suçun şahsiliği sistemi adli, idari ve hatta insanlar arası ilişkilerde dahi tamamen uygulanabilmelidir.